top of page

Латын қарпіне көшу

2017 жылы ҚР Президенті "Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы"Жарлыққа қол қойды.

ҚР Премьер-Министрінің өкімімен қазақ тілі әліпбиін латын графикасына көшіру жөніндегі ҰЛТТЫҚ комиссия ҚҰРЫЛДЫ.

Қазақ тілі әліпбиінің латын графикасына кезең-кезеңмен көшуінің іс-шаралар жоспары 2025 жылға дейін әзірленді, орфографиялық, әдістемелік, терминологиялық, техникалық және ақпараттық сүйемелдеу бойынша 4 жұмыс тобы құрылды. Сондай-ақ, Қазақстан Республикасы Үкіметінің "Шайсұлтан Шаяхметов атындағы "Тіл-Қазына "Ұлттық ғылыми-практикалық орталығы" коммерциялық емес акционерлік қоғамын құру мәселелері туралы"қаулысы шықты.

Латын графикасына негізделген қазақ әліпбиінің орфографиялық ережесінің тұжырымдамасы әзірленді. Тұжырымдама негізінде тіл білімі институтының ғалымдары. А. Байтұрсынов "қазақ тілі емлесінің жаңа ережелері"жобасын әзірледі.

Алғаш рет латын графикасында басылып шыққан "til-Qazyna" ақпараттық-танымдық газеті ұсынылды. Газеттің электронды нұсқасы оқырманға сайттар арқылы ұсынылады "Tilalemi.kz", "Tilqazyna.kz".

Ақпараттық кеңістікке жаңа әліпбиді енгізу мақсатында
2018 жылы ҚР Мәдениет және спорт министрлігі бірқатар ақпараттық-технологиялық жобаларды іске асырды. Атап айтқанда, ұлттық портал құрылды "Qazlatyn.kz", онда латын графикасына көшу барысы туралы ақпарат пен барлық деректер қамтылған. Ұлттық порталда барлық әзірленген ақпараттық инновациялық жобалар орналастырылған:

көп функциялы түрлендіргіш;

веб-сервистің деңгейі (А1) "Tilqural.kz" интернет кеңістігінде мемлекеттік тілді Машиналық оқыту негізінде;

портал "Sozdikqor.kz".

2019 жылы балаларды қазақ әліпбиіне үйрету мақсатында 3 D форматтағы "IQdos" мультфильмі әзірленді, "Селтең сері" анимациялық фильміне латын әліпбиінде титр жасалды, мемлекеттік тілде дубляж жасалды.

"Тіл-Қазына" орталығында жаңа әліпбидің орфографиялық ережелерін оқып-үйрену сыныптары ашылды. Оқу сыныптары курстар өткізу үшін қажетті жабдықтармен және техникамен жабдықталған. Аудиторияларда ғалымдармен, әдіскерлермен байланыс орнатуға, республика бойынша, сондай-ақ шетелде онлайн-семинарлар өткізуге мүмкіндік бар.

Қазақстан Республикасының Президенті Қ.К. Тоқаевтың 2019 жылғы 21 қазандағы латын графикасына негізделген бекітілген әліпбиді жетілдіру жөніндегі тапсырмасынан кейін орфографиялық жұмыс тобының ғалымдары бекітілген әліпбиді ғылыми-практикалық сынақтан өткізді. Латын графикасына негізделген 40-тан астам жоба қаралып, ғалымдар тарапынан әліпби жобалары авторларының тікелей қатысуымен талқыланып, талдау жасалды.

Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігінің тапсырмасына сәйкес, 2020 жылғы 4-5 наурызда еліміздің барлық өңірлерінде жоғары оқу орындарының, колледждер мен мектептердің ғалым-филологтарының, қазақ тілі мұғалімдері мен әдіскерлерінің қатысуымен Ашық Республикалық талқылау өткізілді, оған 630 маман қатысты. Талқылау нысаны-орфографиялық жұмыс тобы мүшелері әзірлеген С, W, X белгілерінің жетілдірілген әліпбиі жобасын енгізу және дыбыстарды таңбалау және, і, ж, ң, ц, ч дыбыстарына белгілер беру. Еліміздің 9 өңірі орфографиялық жұмыс тобының мүшелері әзірлеген жетілдірілген әліпби жобасын қолдады. 16 аймақ алфавитке с, W, X таңбаларын енгізбеді, тек пернетақтаны қолдайды, алфавитке Ц және С дыбыстарын енгізуге қарсы 15 аймақ.

Төтенше жағдай кезінде әліпбиді жетілдіру жұмыстары онлайн форматта жалғасын тапты.

2020 жылдың 15 сәуірінде орфографиялық жұмыс тобының мүшелері мен тіл білімі институтының ғалымдарының қатысуымен онлайн отырыс ұйымдастырылды.
А. Байтұрсынов. Отырыстың күн тәртібінде /у / ы / і / белгілерінің дыбыстық мәні қаралды.

Жалпы практика мен әліпбиді құру теориясына сәйкес 20 сәуір мен 6 мамыр аралығында орфографиялық жұмыс тобының ғалымдары түркі халықтарының әліпбиін жасау фонетикасы, орфографиясы мен практикасы бойынша 18 онлайн дәріс өткізді. Дәріске еліміздің барлық өңірлерінен келген ғалымдар, өңірлік оқыту орталықтарының оқытушылары мен әдіскерлері қатысты. Бұл дәрістер YouTube арналарында және Facebook әлеуметтік желілерінде онлайн режимінде көрсетілді.

Президент тапсырмасынан бері 3 медиа-жоспар әзірленіп, әліпби құру, оның принциптері мен жекелеген белгілері мәселелері бойынша 582 ғылыми мақала жарияланды.

Қазіргі уақытта жетілдірілген әліпбидің жекелеген нышандарын талқылау бойынша жұмыстар жүргізілуде.

Сіздердің назарларыңызға латын графикасына негізделген қазақ тілінің жаңа әліпбиі ұсынылады

Мемлекеттік органдардың интернет-ресурстарының бірыңғай платформасына сілтемелер (MOIRBP / EPIRGO):

https://www.qazlatyn.kz/http://emle.kz/https://tilqazyna.kz/,   https://tilqural.kz/ruhttps://tilmedia.kz/http://tilalemi.kz/http://atau.kz/https://qujat.kz/https://sozdikqor.kz/https://termincom.kz/

bottom of page